KİMLİK SORMA YETKİSİ
KİMLİK: Kişiye ait bilgileri, durum ve şartları belirten, şahısları ayırt eden bir niteliktir.
Ö.G.G’nin ağırlıklı görevi önlemedir. Önleyici yetkiler arasında temel hak ve özgürlüklere en az müdehale edici mahiyette olanı ise kimlik sorma yetkisidir. Önleyici mahiyetteki kimlik sorma yetkisinin, şüphenin doğması ve yoğunlaşmasıyla adli nitelikli yakalama el koyma sürecini başlatması mümkündür.
5188 sayılı yasanın 7.maddesi B bendi : toplantı, konser, spor müsabakası, sahne gösterileri ve benzeri etkinlikler ile düğün ve cenaze törenlerinde kimlik sorma, duyarlı kapıdan geçirme, bu kişilerin üstlerini dedektörle arama eşyaları x-ray cihazından veya benzeri güvenlik sistemlerinden geçirme, 5188 sayılı yasanın 7.maddesi f bend, hava meydanı, liman, gar, istasyon ve terminal gibi toplu ulaşım tesislerinde kimlik sorma duyarlı kapıdan geçirme, bu kişilerin üstlerini dedektörle arama eşyaları x-ray cihazından veya benzeri güvenlik sistemlerinden geçirme.
Ö.G.G için kimlik sorma yetkisi diğer tüm yetkiler gibi 3ön şartın bir arada bulunmasına bağlıdır.
1- Görev alanı içerisinde olmak.
2- Görev sırasında olmak (madde 9)
3- Kimlik kartının yakasında takılı olması (madde 12)
Kimlik sormanın tamamlayıcı 2şartı vardır.
1- Uygulamadan önce bütün çalışanlara ziyaretçilere bilgi verilmesi.
2- Uygulamanın adil ve ayrım yapmayan bir özellik taşıması.
Kimlik sorma yetkisi bakımından Ö.G.G’nin görev yaptığı yere göre farklılık söz konusu olacaktır.
Özel kapalı mekanlarda görev yapan ÖGG kimlik sorma yetkisi bakımından en geniş yetkilere sahiptir. Mülkiyet ve idari hakkına dayanılarak ÖGG’den her girene kimlik sorması, bazı kişileri ve kimliksizleri içeri almaması istenebilir. Yetki kullanımının rahatsız edici boyutlara ulaşmaması ve isabetli olması bakımından ÖGG’nin görev alanında çalışan veya ikamet eden kişileri iyi tanıması gerekmektedir.
Kamuya ait kapalı yerlerde ise kimlik sorma yetkisinin o yerin işlevi ile uyum göstermesi ve eşit uygulanması, herkesi kapsamı gerekir. Kamuya mahsus kapalı mekanlarda mesela otobüs terminali istasyonlar ve metro istasyonlarında kimlik sorma yetkisi uygulaması daha sınırlıdır. Buralarda ögg görevlisinin kimlik sorabilmesi için bir nedene ihtiyacı vardır. Kamu kolluğundan intikal eden bir ihbar geçerli bir nedendir. Ayrıca bu yerlerin yöneticilerinin kimlik kontrolünün yapılması için ÖGG’ne resmen emir verilmeli ve haklı nedene dayanmalı gereksiz sürtüşmeleri önlemek için bu gelen emri yazılı bir talimata dönüştürülmelidir.
Kamuya mahsus açık alanlarda da ÖGG suç şüphesi bulunmadıkça kimlik sorma yetkisini kullanmamalıdır. Bunun tek istisnası yardım ve koruma amacıyla kimlik sorma halidir.
ÖGG’nin Kimlik sorma yetkisi vardır. Ancak KİMLİK TESPİT ETME YETKİSİ YOKTUR.
KİMLİK TESPİT ETME: O kişinin polis kayıtlarına geçirilmesi, yaygın bir ifade ile fişlenmesidir.
Kimlik bildirme kanunu ÖGG’ye yetki vermez. Şayet ÖGG’de 1774sayılı yasa kapsamındaki bir yerde görevli ise örneğin otel, hotel, pansiyon gibi kolluk yetkisi kullanarak kimlik sorma yetkisi bulunmamakla birlikte, işverenin görev vermesi şartı ile kimlik sormada, genel kolluğa iletilecek beyannamelerin düzenlenmesinde geörevlendirilebilirler. Bu durumda görevin yerine getirilmemesi 1774 sayılı yasaya göre cezalandırılacak, ancak faili işverenin olacaktır. ÖGG’nin beyanname doldurma görevi yoktur. ÖGG’nin cezai sorumluluğu hiç kimlik kontrolü yapmadan içeriye insan alması veya geçerli kimlik belgesi ibraz edilmediği halde aynı işlemi yapması durumunda görevi kötüye kullanma (TCK MADDE 240) veya ihmalden (TCK MADDE 230) dolayı söz konusu olabilir.
1774 sayılı yasa kapsamındaki yerlerde ‘kimliğini geçerli belgelerle ispat edemeyen kimseler barınamaz, konut veiş yerlerinde çalışamazlar ÖGG bu gibi kimselerin 1774 sayılı yasa kapsamına giren yerlere girmelerini(görevlendirilmişse) önlemekle yetkilidirler. ÖGG sivil giysi ile görev yapıyorsa kimlik sormadan önce kendi kimlik belgesini muhatabına göstermesi, algılaması, görmesi ve anlaması için yeterli süre kapsamalıdır. Kişinin gösterdiği kimlik belgesi tatminkar ise sorun çözülmüştür. Ancak gösterilen kimlik belgesinin bazı hallerde şüpheyi arttırmasıda mümkündür,
Bunlar..
1- Fotoğrafla kişi arasındaki benzemezlik.
2- Kimlikteki bilgilerin kişi tarafından sözlü olarak teyit edilmemesi.
3- Kimlikte sahtecilik emarelerinin bulunması.
Hiç kimlik belgesi bulunmayan veya gösterildiği belge şüpheyi arttıran kişiler görev alanında iseler yakalanacaktır.
Girişte bu durum fark edilmişse kimliksiz şahıs içeriye alınmayacak, sahte kimlik belgesi taşıdığından şüphenilen şahıs yakalanacaktır.
Kimlik belgesi bulunmaması ve gösterilen belgenin tatminkar bulunmaması nedeniyle yakalanan şahısın genel kolluğa teslim etmeden önce kimliklerini ispat etmeleri için fırsat verilebilir. Örneğin o tesiste çalışan veya civarda ikamet eden tanınması durumunda itibar edilmeli yada kimliğinin getirilmesi için telefon açmasına müsaade edilmeli veya abrasında yada yakın bir çevrede ise refakatle getirilmesi sağlanmalıdır. Hiç kimliği bulunmayan yukarıda belirtilen imkanlar doğrultusunda kimlik ibraz edemeyen şahıslar derhal genel kolluğa teslim edilmelidir.
SERSERİLERİN ÖZEL DURUMU
SERSERİ: Danışma meclisinde görüşmelerde komisyon sözcüsü, serseri sözcüğünün teknik bir deyim olup, geçim olanaklarından yoksun ve ikametgahı oturduğu yeri bulunmayan kişileri kapsadığını belirtmiştir.
ÖGG serserileri ve sabıkalıları tanıyorlarsa görev alanına sokmama veya yakından izleme yetkisine sahiptir.
Ortada bir suç bulunmasa dahi serseri ve sabıkalıların özel durumu nedeni ile kişilerin üstlerinde suç işlemeye yönelik aletler bulunursa arama el koyma adli niteliğe bürünebilecektir. Bu madde ile yasa, bir şüphe suçu ihsas etmiştir, suçun ceza hukuku ilkeleri ile bağdaştığını söylemek pek mümkün görülmemektedir.
